خانم اقطاعی جلسه را با ذکر حدیث «اَلا وَ اِنَّ اللَّبيبَ مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجوهَ الاْراءِ بِفِكْرٍ صائِبٍ وَ نَظَرٍ فِىالْعَواقِبِ؛ بدانيد عاقل، كسى است كه با فكر درست، به استقبال نظرات گوناگون برود و درعواقب امور بنگرد» .[غررالحكم، ح ۲۷۷۸) آغاز کرد و پیرامون آن توضیحاتی را ارائه فرمود.
سپس به طرح چند سوال از قبیل: چرا فکر میکنیم؟ چگونه فکر میکنیم؟نظام آموزشی به ما چگونه فکر کردن را میآموزد؟ چگونه فکر کردنی را؟آیا شیوه جایگزین و مطلوبتری وجود دارد؟ پرداخت.
سپس به سراغ تفکر انتقادی رفته و آن را تعریف نمود. وی بیان داشت: یک وجه از فکر کردن در باره هر موضوع، مفهوم یا مسألهای است که در آن متفکر، کیفیت تفکر خود را بهبود بخشد. این نوع تفکر در برابر نوعی تفکر است که زمانی رخ میدهد که شخص شتابزده نتیجهگیری میکند و شواهدی را میپذیرد.
تفکر انتقادی ملازم با ارزیابی است که همراه با خلاقیت است یعنی توانایی ایجاد ایدههای تازه از طریق ترکیب، تغییر یا دوباره استفاده کردن از ایدههای موجود است.باید بتوان فکر را به سطحی فراتر از بازگویی حقایق میرساند. برای این کار باید: حقایق را بفهمیم؛ آنها را به یکدیگر ارتباط دهیم؛ آنها را طبقه بندی کنیم؛ به روشی تازه از آنها استفاده کنیم؛ برای مسائل راه حل تازهای پیدا کنیم.
در واقع تفکر انتقادی يك فرايند شناختي فعال، هدف مند و سازمان دهي شده كه به وسيله آن، تفكر خود و ديگران را بررسي كرده و درك خود از وقايع را روشن كرده و ارتقا ميدهيم به دو صورت میتواند شکل بگیرد: تفکری است که در جستجوی شواهد، دلایل و مدارک برای یک قضاوت و نتیجه گیری است و یا برای دستیابی به چنین قضاوت و نتیجه گیری خواستار دلیل ، شواهد و مدارکی است.
تفکر انتقادی انتقاد کردن ، عیب جویی کردن ، ایراد گرفتن نیست تفکر نقادانه ، بی احترامی و بی توجهی به دیدگاهها و افراد و موقعیتها نیست بلکه ارزیابی کردن، بررسی کردن، سنجیدن ، مطالعه کردن است
لازمۀ تفکر نقادانه این است که فرد به جست و جو ، ارزیابی ، تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازد فرد باید بتواند واقعیتها را از فکر ، حدسیات و ذهنیات جدا کند
استاد در ادامه به ذکر راهکارهایی برای فعال نمودن فکر در موضوع یابی پژوهشی پرداخت و فرمود:
«افکار ، عقاید ، احتمالات ، اهداف، مفروضات ،حقایق ، تفاسیر و فرضیههای دیگران را نیز در نظر بگیرید
سعی کنید از زاویۀ دیگر به موضوع نگاه کنید
به حقایق پنهان توجه زیادی داشته باشید
به یک فکر را ایده نچسبید
ذهن خود را باز بگذارید و به خود اجازه دهید که موضوع را از زاویۀ دیگری ببینید»
وی پرسش خوب در تفکر را بسیار مهم دانست و افزود:
آنچه باعث تقویت رویکرد تفکر نقادانه میشود، پرسش است؛ که اولین پرسش ایجاد انگیزه میکند بر خلاف روشهای دیگری که انگیزه امری خارج از موضوع است در تفکر نقاد انگیزه با پرسش آغاز میشود.همچنین باید بتواند توانايي پرسيدن سؤالهای مناسب و مرتبط براي بررسي موقعيت را داشته باشد. شناخت سؤالهای مربوط به اطلاعات، سؤالهای مربوط به تفسير، سؤالهای مربوط به تحليل، سؤالهای مربوط به تركيب، سؤالهای مربوط به ارزيابي، سؤالهای مربوط به كاربرد که همگی نقش مهمی در فعال نمودن تفکر برای موضوع یابی و پژوهش دارند.
در انتهای جلسه به اشکال تفکر انتقادی و راه برون رفت از آن اشاره کرد و فرمود:
تفکر انتقادی با این که ریشه در فکر و تعقل انسان دارد اما بیشترین منابع این موضوع ترجمه منابع خارجی است و از این رو در عین استفاده از این ابزار فعال نمودن فکر باید معایب آن را مد نظر داشت مهمترین عیب آن این است که حقیقت مطلق وجود ندارد و ممکن است فرد را در دام نسبی گرایی دچار کند زیرا هر چیزی را در بوته سنجش و ارزیابی عقل قرار می دهد. از این رو در تحقیقات علوم دینی اسلامی توجه به پیش فرضهای ثابت اعتقادی و شناخت حد و مرزهای الهی میتواند معیاری برای تفکر انتقادی باشد که آن را از بی مرزی نگهدارد و به فکر جهت و راهنمایی صحیح دهد.